بررسی و مقایسه اثربخشی گروه درمانی شناختی رفتاری هیجان مدار و گروه درمانی شناختی-رفتاری بر اختلال اضطراب جدایی و اضطراب اجتماعی کودکان

هدف از پژوهش حاضر بررسی و مقایسه ی اثربخشی گروه درمانی شناختی-رفتاری (cbt) و گروه درمانی شناختی-رفتاری هیجان مدار (ecbt) بر علایم اضطرابی، تنظیم شناختی هیجانات و مدیریت هیجانات خشم و غم در کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی و اضطراب جدایی بود. این پژوهش به شیوه آزمایشی و با طرح پیش آزمون- پس آزمون و پیگیری (سه ماه بعد) با گروه کنترل اجرا شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه ی دختران و پسران 9-13 ساله ی مبتلا به یکی از اختلال های اضطراب جدایی یا اختلال اضطراب اجتماعی در سال 1391 تا 1392 بود. از این میان نمونه ای متشکل از 30 کودک مبتلا به اضطراب جدایی و 36 کودک مبتلا به اضطراب اجتماعی به شیوه ی نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. نمونه گیری از مراکز دولتی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و مدارس ابتدایی دخترانه و پسرانه ی شهر اصفهان صورت گرفت. ابزارهای پژوهش شامل مقیاس غربالگری اختلالات هیجانی مرتبط با اضطراب کودکان- فرم کودک (scare-c)، پرسشنامه های مدیریت خشم (cams)، مدیریت غم (csms) و تنظیم شناختی هیجان (cerq-k) و فرم والدینِ مقیاس غربالگری اختلالات هیجانی مرتبط با اضطراب کودک (scare-p) بود. در مورد هر اختلال کلیه ی آزمودنی ها به تصادف به سه گروه تقسیم شدند (سه گروه 10 نفری مبتلا به اضطراب جدایی و سه گروه 12 نفری مبتلا به اضطراب اجتماعی). سپس گروه ها به تصادف به هر یک از درمان های هیجان مدار (ecbt) با 12 جلسه ی هفتگی یک ساعته، درمان شناختی-رفتاری (cbt) با 10 جلسه ی هفتگی یک ساعته اختصاص داده شدند. در مورد گروه های کنترل (گروه کنترل مبتلا به اضطراب اجتماعی و گروه کنترل اضطراب جدایی) هیچ درمانی صورت نگرفت. در مورد تمام شش گروه مراحل پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری سه ماهه به عمل آمد. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار spss-20 و با روش آماری انکوا با تکرار، کروسکال والیس و مقایسه های زوجی t یا مان ویتنی یو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج مربوط به گروه های مبتلا به اضطراب اجتماعی و اضطراب جدایی نشان داد که هر دو درمان، علایم اضطرابی خاص اختلال و علایم کلی مرتبط با اضطراب کودک را کاهش دادند (05/0>p) و بین دو درمان از نظر تاثیرگذاری بر متغیرها تفاوت وجود نداشت. در خصوص تنظیم شناختی هیجانات در گروه های مبتلا به اضطراب اجتماعی تنها درمان هیجان مدار بر کاهش استفاده از راهبردهای شناختی منفی در این کودکان موثر بود؛ در حالی که در کودکان مبتلا به اضطراب جدایی هر دو درمان بر کاهش استفاده از این راهبردها موثر گزارش شدند (05/0>p). همچنین در هر دو اختلال، هیچ یک از درمان ها بر استفاده از راهبردهای شناختی مثبت تنظیم هیجانات تاثیرگذار نبودند. در مورد مدیریت هیجانات خشم و غم در کودکان مبتلا به اضطراب اجتماعی تنها درمان هیجان مدار (ecbt) منجر به افزایش بازداری خشم، مقابله با خشم، مقابله با غم و کاهش تنظیم نایافتگی خشم و بازداری غم شد اما هر دو درمان بر بهبود تنظیم نایافتگی غم موثر واقع شدند. در کودکان مبتلا به اضطراب جدایی تنها درمان هیجان مدار(ecbt) منجر به کاهش تنظیم نایافتگی خشم و غم و افزایش مقابله با خشم شد ولی در مورد متغیر مقابله با غم هر دو درمان بر افزایش آن موثر گزارش شدند. هیچ یک از این دو درمان بر بازداری خشم و غم کودکان مبتلا به اضطراب جدایی تاثیرگذار نبود. در مجموع نتایج این پژوهش نشان دهنده ی کارآمدی بیشتر درمان شناختی-رفتاری هیجان مدار(ecbt) در بهبود مشکلات هیجانی مرتبط با خشم و غم کودکان مبتلا به اختلالات اضطراب جدایی و اضطراب اجتماعی بود.